Hình ảnh con gà trong ca dao – tục ngữ Việt Nam
Con gà cục tác lá chanh
Con lợn ủn ỉn mua hành cho tôi.
Con chó khóc đứng khóc ngồi
Mẹ ơi, đi chợ mua tôi đồng riềng.
Người ta thách lợn thách gà,
Em đây chỉ thách một nhà khoai lang.
Khôn ngoan đối đáp người ngoài
Gà cùng một mẹ chớ hoài đá nhau.
Mẹ gà con vịt chắt chiu,
Mấy đời mẹ ghẻ nâng niu con chồng.
Gà tơ xào với mướp già
Vợ hai mươi mốt chồng đà sáu mươi.
Con chim kêu đồng nội
Con gà gáy tại cội dầu đôi
Hai ta duyên mãn tình hồi
Ai có điều chi phân đi nói lại
Kẻo duyên nợ xa rồi, hỡi anh!
Gió đưa cành trúc la đà
Tiếng chuông Trấn Vũ, canh gà Thọ Xương
Lao xao gà gáy rạng ngày
Vai vác cái cày, tay dắt con trâu.
Ăn tiêu nhớ đến mùi hành
Ăn gà nhớ đến rau canh thuở nào
Nuôi gà phải chọn giống gà
Gà di bé giống nhưng mà đẻ mau
Nhất to là giống gà nâu
Lông dày thịt béo về sau đẻ nhiều.
Gà nâu chân thấp mình to
Đẻ nhiều trứng lớn con vừa khéo nuôi
Chả nên nuôi giống pha mùi
Đẻ không được mấy con nuôi vụng về
Con quạ tha lá lợp nhà
Con cua chẻ lạt, con gà dựng phên.
Có chân mà chẳng có tay
Chỉ có 4 ngón hỏi ngay con gì?
Thưa anh chắc hẳn con gà
Gà thì có cánh nhưng mà không tay
Bốn ngón bươi móc tối ngày
Là gà mái nổ có tài nuôi con.
Con gà mái rỗ
Lót ổ trên cao
Có thương thì thương cho chắc
Nếu giục giặc thì lý không thương
Giục ngựa buông cương
Lên đường thượng lộ
Tới ngã ba rồi
Không ai ngộ hơn em.
Gà già khéo ướp sẽ trở lại tơ,
Nạ dòng trang điểm thì gái tơ sẽ mất chồng
Người khôn ăn miếng thịt gà
Tuy rằng ăn ít, nhưng mà no lâu
Người dại ăn trái bồ nâu
Ăn no bỉnh bầu, chẳng biết mùi ngon.
Gà nào hay bằng gà Cao Lãnh
Gái nào bảnh bằng gái Tân Châu
Anh thương em chẳng ngại sang giàu
Mứt hồng một lạng, trà tàu một cân.
Em vái ông tơ vài ve rượu chát
Em cầu bà nguyệt năm bảy con gà
Xin cho đôi lứa hiệp hòa
Rồi sau em xin trả lễ, đặng mà đền ơn.
Gà kia tốt mả tốt lông
Đã đem đi chọi giữ lồng làm chi.
Con rắn không chưn nó đi năm rừng bảy rú
Con gà không vú, nuôi nỗi chín mười con
Phải chi nhan sắc em còn
Lăn vô chỗ đó chịu đòn cho cam.
Thịt vịt ngon nhứt Đồng Thân
Thịt gà ngon nhứt Nghi Xuân, Phú Hòa
Anh đi mua vịt mua gà
Nhờ ông tơ bà nguyệt qua nhà cưới em.
Con gà tốt mã vì lông
Răng đen vì thuốc, rượu nồng vì men.
Anh về thưa với mẹ cha
Bắt lợn đi cưới, bắt gà đi cheo...
Đi vay đi dạm được một quan tiền –
Ra chợ Kẻ Diên mua con gà mái về nuôi
Ngẩn ngơ như chú bán gà,
Tiền rưỡi chẳng bán, bán ba mươi đồng
Ước gì anh được vô phòng
Loan ôm lấy phượng, phượng bồng lấy loan
Ngặt con gà trống vô duyên
Mới vừa nằm xuống lon ton gáy dồn.
Cùi dừa kẹo với bánh đa
Cái đĩa thịt gà kẹo với lá chanh.
Chớ thấy áo rách mà cười
Những giống gà nòi lông nó lưa thưa.
Cưới em có cánh con gà
Có dăm sợi bún, có vài hạt xôi.
Có duyên lấy được chồng già
Ăn xôi bỏ cháy, ăn gà bỏ xương.
Gà khôn gà chẳng đá lang
Gái khôn gái chẳng bỏ làng, gái đi
Chập chập rồi lại cheng cheng
Con gà trống để riêng cho thầy
Đơm xôi thì đơm cho đầy
Đơm mà vơi đĩa thì thầy không ưa.
Cau phơi tái
Gái đoan trang
Chim ra ràng
Gà mái ghẹ.
Chó cậy nhà, gà cậy chuồng
Chó cùng nhà, gà cùng chuồng
Chó giữ nhà, gà gáy sáng
Cõng rắn cắn gà nhà
Cơm đâu no bụng chó, thóc đâu no bụng gà
Chuồng gà hướng đông, cái lông chẳng còn
Chớ bán gà ngày gió, bán chó ngày mưa….
Thương con thì cho ăn quà, nuôi gà phải tốn thóc
Chớp đông nhay nháy gà gáy thì mưa…
Ráng mỡ gà có nhà thì chống,
Mỡ gà thời gió, mỡ chó thời mưa
Cáo già không ăn gà hàng xóm
Chữ viết như gà bới
Chó tháng ba, gà tháng bảy
Chúa vắng nhà, gà mọc đuôi tôm
Một tiền gà, ba tiền thóc
Học như gà đá vách.
Lúng túng như gà mắc tóc
Mèo gả, gà đồng
Nháo nhác như gà lạc mẹ
Nhìn gà hoá cuốc
Thóc đâu mà đãi gà rừng
Bút sa gà chết
Gà trống nuôi con
Đầu gà hơn má lợn
Con gà tức nhau tiếng gáy
Hóc xương gà, sa cành khế
Lờ đờ như gà ban hôm
Trấu trong nhà để gà ai bới
Lời kết : Hình ảnh con gà nhờ trí tuệ, óc sáng tạo của nhân dân ta đã đi vào thơ ca một cách đầy tự nhiên. Qua những bài ca dao – tục ngữ có hình ảnh con gà, ta có thêm được nhiều bài học và kinh nghiệm sống từ dân gian.
